به مجموعهای از تجهیزات فلزی و چوبی که بهمنظور سهولت و ایمنی کار برای کارگران ساختمانی نصب میشود داربست گفته میشود.
به کارگر متخصصی که مسئولیت نصب و همچنین برچیدن داربست را دارد، داربستبند میگویند. داربستبند مسئول بازرسی اجزای داربست جهت سالم بودن و محل نصب داربست جهت مقاوم بودن و تأیید افراد گروه است.
انواع لوله داربست
داربستها از نظر جنس، اجزا، ساختار و انواع
جنس داربست
داربستها از نظر جنس انواع مختلفی دارند، برای نمونه چند نوع از آنها را بررسی خواهیم کرد.
- در گام اول به سراغ داربستهای چوبی می رویم، این نوع داربست با اینکه نسبت به بقیه داربستها در دسترستر است اما تقریباً از رده خارج شده است، زیرا داربستهای چوبی به دلیل شکننده بودن چوب، حمل و جابهجایی سختتری دارند و امکان آسیبدیدگی و شکستگی بالایی دارند. برای حفظ محیطزیست و جلوگیری از قطع درختان از داربست چوبی استفاده نمیکنند. همچنین چوب نسبت به فلز بار کمتری را می تواند تحمل کند. چوب امکان پوسیدگی و آتش گرفتن دارد و از داربستهای چوبی گاهی اوقات برای مرمت آثار باستانی استفاده میکنند.
- در گام دوم داربستهای کامپوزیتی را خواهیم داشت که جدیداً در طرحها و رنگهای مختلف وارد بازار شدهاند و می توانند جایگزین مناسبی برای داربستهای فلزی باشند؛ این داربستها هم سبکتر و هم مقرونبهصرفهتر هستند و در جابهجایی و نصب آنها دچار دردسر نمیشویم.
- در گام آخر از داربستهای فلزی سخن خواهیم گفت که به دلیل استحکام و مقاومت بالا متداولترین داربستها هستند. داربستهای فلزی در واقع میلههایی عمودی هستند که به وسیلهی بستها به میلههای افقی وصل میشوند. از داربستهای فلزی در مشاغلی استفاده میشود که در ارتفاعات زیاد انجام بپذیرد.
اجزای اصلی داربست
داربستها از اجزایی تشکیل شدهاند که این اجزا معمولاً از لولهها، بستها، تخته، الوار و… تشکیل شدهاند.
لوله های داربست
لولهها جزء اصلی داربستها هستند که دارای انواعی میباشند که به معرفی برخی از آنها میپردازیم:
- لوله مهار برای استحکام و مقاومت داربست به کاربرده میشود و بهصورت ضربدری نصب میگردد.
- لولهای که به لولههای مهاری و در جلوی داربست وصل میشود و حکم تقویتکننده داربست را دارد لوله باتلر گفته میشود.
- لوله استاندارد که از آن برای جابهجایی بار به سطح زمین استفاده میکنند و بهصورت عمودی نصب میشود.
- لولهای که به لوله استاندارد وصل میشود، لوله افقی یا همان تیر افقی گفته میشود.
- لوله اتصال، لولههای طولی را به هم وصل میکند.
- به لولهای که مانع سقوط افراد میشود و درون داربست قرار میگیرد، لوله جانپناه گفته میشود.
برای اجاره داربست و اسپیس فریم در تهران با ما تماس بگیرید.
انواع بست
جزء دیگر داربستها بستها هستند، بست درواقع به پیچ و مهرههایی گفته میشود که لولههای داربست را به هم متصل میکند و نقش بسیار مهمی در ساخت و استحکام داربست دارد که در ادامه به بررسی برخی از این بستها میپردازیم:
- بست تکپیچ برای داربستهایی که فشار و بار زیادی را حمل نمیکنند کاربرد دارد؛ زیرا همانطور که از نام آن پیداست فقط یک پیچ دارد و استحکام چندانی ندارد.
- بست دوپیچ از لحاظ زمان و نصب مناسبترین بست است و جنس آنها داکتیل است.
- داربستبند فقط با استفاده از دو پیچ و کمترین زمان لولهها را به هم وصل میکند.
- به بستی که به شکل تقاطعی لولهها را به هم وصل میکند بست چهار پیچ گفته میشود که جنس این بست از چدن میباشد.
- بست گردان یا همان بست ۳۶۰ درجه بستی است از جنس چدن که برای لولههای متقاطع که نیاز باشد روی هم حرکت کنند، استفاده میشود. کاربرد این بست در پالایشگاهها و پتروشیمیها بیشتر است و رابط لولهای برای اتصال دو لوله که در راستای هم نصب شدهاند بکار میرود.
نردههای حفاظ
از اجزای دیگر داربست که حائز اهمیت است گاردریل یا نردههای حفاظ میباشد. داربستهایی که ارتفاع بالاتر از ۲ متر داشته باشند، باید اطراف سکوی کار، پاخور به ارتفاع ۱۰ سانتیمتر نصب کند تا مانع از پرتاب شدن اشیا از روی سکو شود، در نتیجه سطح گاردریل باید بهگونهای ساخته شود که مانع از پرتاب و سقوط افراد شود. همچنین برای سکوها حفاظ جانبی و میانی نصب گردد. لازم به ذکر است ارتفاع نردهی بالایی و میانی حفاظ، باید تحمل نیروهای افقی را داشته باشد برای نردهی بالایی با ارتفاع ۹۱ تا ۱۰7 سانتیمتر باید تحمل نیرو ۱۰۰ نیوتونی و نردههای میانی با ارتفاع ۴۵ تا ۵۵ سانتیمتر باید تحمل نیروی ۷۵ نیوتونی را داشته باشد. نکته دیگری که در مورد گاردریل وجود دارد این است که داربستهای داخل ساختمانها نیازی به گاردریل ندارند.
ایجاد مسیر ایمن
بر روی داربستها باید مسیری تعبیه شود که رفتوآمد افراد را ایمن کند، این مسیر را مسیر امن میگوییم. کارگران برای رفتوآمد به سکوهای کار نباید از داربست بالا بروند، آنها باید از مسیرهای امن تعیین شده حرکت کنند. در هنگام ایجاد مسیر امن باید از اتصال نردبان ورودی به سکوی کار مطمئن باشید. همچنین نردبان باید تا ارتفاع بالاتر از یک متر از سکوی کار ادامه داشته باشد. این نکته که فاصله و عمق پلهها باید مساوی باشد و ارتفاع اولین پله در نردبان از سطح پایینی خود نباید بیشتر از ۶۱ سانتیمتر باشد بسیار حائز اهمیت است. همچنین به هیچ عنوان نباید از نردبان بر روی سکوی کار استفاده شود و زاویه نردبان با افق باید متناسب انتخاب شود.
بررسی داربستها از نظر نوع ساختاری
پیشتر داربستها را از نظر جنس با هم مقایسه کردیم، هماکنون میخواهیم داربستها را از نظر نوع ساختاری و شکلی بررسی کنیم.
- اولین نوع داربستهایی که مورد بررسی قرار میدهیم داربستهای معلق هستند که به وسیلهی زنجیرهایی از ساختمانها آویزان میشوند. دیوارهی این داربستها دارای چرخهایی هستند که باعث عدم برخورد شدید با دیوار ساختمان میشوند. داربست معلق بهصورت دستی و ماشینی قابلکنترل است که این نوع داربست از لحاظ ظاهری بهصورت ال قوسی و دایرهای موجود است. بیشترین کاربرد آن برای تعمیرات، رنگ کردن و تمیزکردن شیشههای ساختمان است. از معایب این داربست میتوان به محدودیت در بارگذاری اشاره کرد.
- دومین نوع داربستها، داربست بورد است که معمولاً برای کارهای داخلی ساختمان بکار میرود مثل رنگکاری یا تعمیرات. برای سهولت در حرکت زیر این داربست چرخهایی نصب شده.
- داربست دوبل یا داربست مصالحی سومین نوع داربست است که در این داربست از دو ردیف داربست استفاده میکنیم. ردیف اول به فاصلهی 2 تا 30 سانتیمتری از دیوار و ردیف دوم با فاصلهی یکمتری از ردیف اول قرار میگیرد. برای مقاومت بالاتر میتوان از تیرهای شیبدار استفاده کرد.
- چهارمین داربست، داربست دروازهای است که از آن در زمانی که زمین شرایط مساعدی برای نصب لولههای عمود ندارد استفاده میشود. در این داربست لولههای عمود روی سوزنهایی که از قبل روی دیوار ساختمان تعبیه شده قرار میگیرند.
- داربست نوسانی پنجمین نوع داربست است که میتواند جایگاه کار را در جهات مختلف تنظیم کرد.
- آخرین نوع داربست، داربست ساده است که در این نوع داربست، لولهها بهصورت متقاطع قرار گرفته و پایهها روی زمین قرار میگیرند و بدنه داربست را به دیوار نصب میکنند.
بررسی مسائل ایمنی برای استفاده از داربستها
قبل از شروع نصب داربست باید به نکاتی که در پایین بیان میشود توجه داشت؛
- برای شروع باید زمینی که لولههای داربست روی آن نصب میشود را بررسی کنید. زمین باید محکم بوده و اگر زمین نرم باشد باید از صفحههای فلزی استفاده شود.
- داربست در محل تردد نباشد.
- داربست روی کانالها و دریچهها نباشد.
- فاصله ایمنی داربست با کابلهای برق حفظ شود. طبق استانداردهای جهانی این فاصله نباید کمتر از ۵ متر باشد؛ اگر این فاصله کمتر بود حتماً باید برق آن منطقه قطع شود.
- شرایط جوی و آبوهوا را در نظر بگیرید. اگر سرعت باد بیش از حد استاندار یعنی بیش از ۳۲ کیلومتر بر ساعت بود کار را به تعویق بیندازید.
نکاتی که در نصب داربست باید مد نظر داشت
- لولهها و بستها را با توجه به باری که میخواهند تحمل کنند، انتخاب میکنیم. داربست علاوه بر وزن خود باید وزنی حدود ۴ برابر وزن درنظر گرفته شده برای کار را تحمل کند.
- تراز بودن داربست از مهمترین نکات ایمنی نصب داربست است. در صورت تراز نبودن، وصل کردن میلهها به هم سختتر خواهد بود و انرژی و زمان بیشتری را از کارگران میگیرد. در تمام مراحل نصب باید مدام از تراز استفاده شود و بعد از نصب از تراز بودن داربست اطمینان حاصل می کنیم تا از خطر سقوط جلوگیری شود.
- فاصلهی بین تیرهای افقی با زمین بین ۱/۴ تا ۲/۶ متر باشد. فاصله بین تیرهای افقی اول با تیرهای افقی بعد از آن بین ۱/۴تا ۲/۱ باشد.
- برای قرار دادن تخته بر روی لولهها باید توجه داشته باشیم که حداقل ۴ میلهی حامل زیر آن باشد، وگرنه تخته شکم میدهد و امکان شکستگی و سقوط را بالا میبرد.
- در صورت لزوم باید داربستهایی که ارتفاع بالایی دارند نردهگذاری شوند. استاندارد ارتفاع از زمین ۲ متر است. در حین نصب کارگران باید از کلاه ایمنی، دستکش و لباس کار استفاده کنند.
- تجهیزات داربست باید فاقد زنگزدگی، شکستگی، پوسیدگی و بریدگی باشند، همچنین تجهیزات باید از مواد مرغوب و درجه یک ساخته شده باشند.
- در هنگام نصب نباید تجهیزات داربست را در محلهای پر رفتوآمد و ماشینرو قرار دهیم.
اگر پشت داربست را با گونی پوشاندیم، باید گونی را سوراخسوراخ کنیم تا در صورت وزش باد، باد از سوراخها عبور کرده و مانع سقوط داربست بشود.
تخته کار در داربست باید کاملاً ایمن بوده و از الوار محکم استفاده شود.
نکاتی که پس از نصب داربست باید مد نظر داشت
- داربست باید توسط بازرس بررسی شود تا از استحکام و ایمنی بودن آن اطمینان حاصل شود.
- همه داربستها باید دارای اتیکتهای هشداردهنده باشند. اتیکت سبز به معنای ایمن بودن داربست است و اتیکت قرمز به معنای ایمن نبودن داربست میباشد که باید توسط استادکار داربستبند تعمیر شود.
- درصورتیکه براثر بارندگی و یا بارش برف روی سطوح داربست برف و یخ بود، نباید از داربست استفاده کنید.
- اگر داربست در محل پر رفتوآمد نصب شود باید برای حفظ جان افرادی که در زیر محوطهی داربست در رفتوآمد هستند، حفاظی توری شکل نصب شود.
- در حین کار روی داربست نباید ساختمان داربست را تغییر دهیم.
کارگران هنگام بالا رفتن از داربست نباید وسیلهای یا مصالحی را با خود بالا ببرند.
هزینه و کرایه داربستها
موضوع بعدی در رابطه با داربستها نحوه پیدا کردن و هزینه کرایه کردن آنهاست. در همه شهرها مغازههایی تحت عنوان اجاره لوازم ساختمانی وجود دارد که در آنها انواع بالابرها، داربستها و همهی وسایل ساختمانی به فروش میرسند. قیمت کرایه کردن داربستها به عواملی بستگی دارد که در زیر برخی از آنها را بررسی میکنیم:
- هرچقدر ارتفاع ساختمان بیشتر باشد، در نتیجه از لولههای بیشتری استفاده میشود و قیمت اجاره بیشتر میشود.
- هرچقدر منطقهای که ساختمان در آن قرار دارد دورتر و مسیر دشوارتر باشد، هزینه نصب بیشتر میشود.
- جنس لولهها و مدت زمان اجاره در قیمتگذاری تأثیر دارد.
- معمولاً قیمت اجاره داربست را از حاصل ضرب طول در عرض در ارتفاع بهدست میآورند.
- هرساله نرخ اجاره بها را اتحادیه تعیین میکند.
مخاطرات داربستها
در کنار همه مزایا، داربستها خطرات فراوانی نیز دارند که در زیر برخی از آنها ذکر شده است:
- سقوط از ارتفاع به دلیل سرخوردن و نبودن حفاظهای مناسب.
- در صورت رعایت نکردن فاصله استاندارد از کابلهای برق احتمال برقگرفتی وجود دارد.
- ریزش داربست در حین کار به دلیل جایگذاری نامناسب قطعات یا مرغوب نبودن قطعات یا بارگذاری بیش از توان داربست و….
- آسیب دیدن سر به دلیل پرت شدن اشیا، مصالح و تجهیزات داربست، استفاده از کلاه ایمنی به همین منظور الزامی است.